Автор конспекта:
Автор(ы): — Васильева А.В.

Место работы, должность: — МОУ «Алексеевская средняя общеобразовательная школа №2 с углубленным изучением отдельных предметов»

Регион: — Республика Татарстан

Характеристики урока (занятия) Уровень образования: — среднее (полное) общее образование

Целевая аудитория: — Учитель (преподаватель)

Класс(ы): — 7 класс

Предмет(ы): — Другое

Цель урока: — 1. Укучыларны Бакый Урманченың тормыш юлы, эшчәнлеге һәм иҗат сәхифәләре белән таныштыру. 2. Бәйләнешле сөйләм күнекмәләрен үстерү. 3. Балаларда татар халкының бөек шәхесләре, аларның иҗаты белән кызыксыну уяту; сирәк очрый торган талантка ия булган сынчы иҗаты белән горурлану хисләре тәрбияләү. Әхлак тәрбиясе бирү.

Тип урока: — Урок закрепления знаний

Учащихся в классе (аудитории): — 17

Краткое описание: — Урок — экскурсия в музей Б.Урманче. Ученики рассказывают о его творчестве, о его картинах.

Рус телле балаларга — татар теле һәмәдәбияты
БакыйУрманче — җырлы,моңлы, шигъриятле,
озынгомерюлыүткәншәхес.
(7 сыйныфтаБакый Урманченың тормыш юлы һәм иҗаты
белән танышудәресе).
А.В.Васильева, Алексеевск икенче урта мәктәбенең
- икенче квалификацион категориялетатартеле
һәмәдәбиятыукытучысы.

— Дәреснең максаты:
1.Укучыларны БакыйУрманченыңтормышюлы, эшчәнлегеһәмиҗат сәхифәләребеләнтаныштыру.
2. Бәйләнешлесөйләмкүнекмәләренүстерү.
3. Балалардататархалкыныңбөекшәхесләре,аларныңиҗатыбелән кызыксыну уяту; сирәкочрыйторган таланткаиябулган сынчы иҗатыбелән горурлану хисләретәрбияләү.Әхлак тәрбиясебирү.
— Җиһазлау:
БакыйУрманче портреты,Бакый Урманчеәсәрләренең фотокүчермәләреннән күргәзмә (тормышюлы,картиналары,сыннары, графикэшләре), компьютер, проектор, экран, магнитофон, “Мәңгелек моң” касета, укучыларның иҗади эшләреннән күргәзмә; “Б. Урманченың рухидөньясы” китабы ,Казан., 2005 ел,“Казан”журналы,“Мәгариф”журналы.

Эпиграф:
— Әй,адәм… әүвәлмалҗыясың комсызланып,
Аннарыкол буласың шулмалыңа;
Картаясың малыңа сакчыбулып,
Барысындакалдырасың үзеңүлеп.
( Б. Урманче)
— — — Дәрес барышы.
— I.Оештыру( уңай психологик халәт тудыру).
Дәрестә кулланырга тиешле кагыйдәләр искә төшерелә:
а) Игътибар белән тыңла, бүлдермә.
б) Тулы җөмләләр белән сөйлә.
в) Кеше фикерен кабатлама, үз фикереңне әйт.
II. Белемнәрне актуальләштерү.

Укытучы.Укучылар, үткән дәрестә без сезнеңбеләнБ.Урманче биографиясен кыскача гынакарап киткәнидек.Һәм өйэшеитеп биографиясен укып килергә,теләгән кешеләргәаның турында өстәмә материаллар табып ,берәр шигырен ятлап килергә кушылган иде.Дәрес барышында безаларны барысындатикшереп,карапкитәрбез.
Иң элек без аның биографиясенәтукталырбыз һәм әңгәмәуздырыпалырбыз.Укучылар, сүзне сезгә бирәм.
1нче укучы.БакыйИдрисулыУрманче1897елның23 нчефевралендә хәзергеБуарайоны КүлЧеркенеавылындамуллагаиләсендәтуа. ( Рәссамның портреты, туган елы экранда күрсәтелә). Башлангычбелемнеәтисеннәнала. Аннансоң “ Мөхәммәдия”мәдрәсәсендәукый. Әнисе -нәкышче, бабасы — буяучы, әбисе -җыр — бәеткә оста кешеләр булалар. Рәссамкечкенәдән үк рәсемнәр ясап, балчыктан төрле уенчыклар әвәләп уйный торган булган. Бигрәк тә агач белән эш итәргә яраткан.( Экранда слайдлар күрсәтелә).
2 нче укучы. Үсә төшкәч, өйгә кирәк -яракларны үзе ясый башлый. Урындыклар, умарта ояларын да үз куллары белән ясый. Искиткеч гаҗәеп уен коралы — скрипканы да үзе ясый, чөнки аның скрипкада уйнарга өйрәнәсе килә торган була.
3 нче укучы. ГаиләсенәматдиярдәмкүрсәтерөченУралгаһәмДонбасскабара. Уландамөгаллимәлекитә.ШуннансоңармиягәалынаһәмКазакстандахезмәт итә.Уландарәсемясау буенчаберенчедәресләрен ала. Аныңиҗатынәкыш,пейзаж, скульптура, графика, шамаилләр, рәсем сәнгатен һәм башкаларны үз эченә ала.
1917-1918нчееллардаНаркомпросинструкторы булыпэшли,клублар,мәктәпләрһәмбәйрәм демонстрацияләренбизәүөченлозунгһәмнәфиспанноларясый.
4 нче укучы.. 22 яшендәБ.УрманчеКазансәнгатьмәктәбенәукыргакерә.БерелдансоңМәскәүгәкүчә.Берьюлы икефакультеттаукый — нәкышһәмскульптура.
1926нчыелда укуынтәмамлапКазангакайта.Мондааныңиҗадиэшчәнлегебашлана. Берүквакыттасәнгатьтехникумындапедагоглыкэшеалыпбара.Шушы вакыттан башлап, ул 70 елдан артык гомерен сынлы сәнгатькәбагышлаган.
5 нче укучы. 1929 нчыелдамилләтчелектәгаепләпкулга алалар.АныСоловкигаҗибәрәләр.
Ул андаавыршартларда яши. Мондадабизәүэшендәвамитә.
Азатителгәннәнсоң1933-1934нчееллардаМәскәүдәяшиһәмэшли.Аның эшләре күргәзмәгә куела.“ Творчество”журналы һәм “ Комсомольская правда»газеталарындафоторәсемнәреурнаштырыла.
6 нчыукучы. 1958нчеелдаКазангакайтаһәмсоңгы көненәкадәршундаяши.
Б. Урманче100 дәнартыкскульптураәсәрләре,300гәякыннәгышкартиналарыниҗатиткән. Инглиз, француз, алмантелләрендәукыйалган.
Б. Урманченыңикехатыныбулган.Беренче гаиләсе Мәскәүдәяшәгән, Казангакайтмаган. Ике улыбулган-Илдарһәм Айдар.КазандаБ. УрманчеФлораӘхмәтовагаөйләнә.Улаңарданкүпкәяшьрәкбула. Б.Урманчеаңабагышлап шигырьяза. ( “Беренчеочрашу “ шигырентакта янында бер укучысәнгатьле итеп укый).
— — 7 нчеукучы.Бакый Урманче 1990 елның 6 августында 93 яшендә вафат була. Б.Урманче исемен мәңгеләштерү уңаеннан, республикада аның исемендәге премия булдырылды. 1998 елда Казанда Бакый Урманче музее ачылды.
1997 елның 28 февралендә рәссамның 100еллыгына Казанның Зур Кызыл урамында скульптор Мәхмүт Гасыймов ясаган һәйкәл ачылды.(Һәйкәлнең рәсеме күрсәтелә).
— Укытучы. Рәхмәт, укучылар. Менә без Бакый Урманченың тормыш юлын тагын бер кат искә төшереп киттек. Безнең бит әле икеукучыбыз өстәмә эш итеп, үзләренең эшләрен алып килгәннәр. Әйдәгезәле аларныдатыңлап китик.
1 нче укучы. Минбудәрескә“ Соловки һәм казах дусларым”дигәнтемагаматериал таптым.Ул интервьюформасында бара. Б. Урманченыңхәтирәләре.(Кыскача сөйләп китә).
2 нче укучы. .МинБ.Урманче хәтирәләрен таптым.Һәманыңәлебик күп картиналары, сыннары,җырлары,шигырьләре барлыгын белдем.(Рефератын күрсәтеп, кыскача сөйләп китә).
III. Яңа темага кереш.
Укытучы.Укучылар, материалларыгыз бик бай, бик әйбәт итеп эшләнелгән. Рәхмәт сезгә.
ЧыннандаукучыларБакый Урманченың бик күпкартиналары,сыннары,график эшләре булган. Менәшуларны карап үтәрөчен,тагындакүбрәк белерөчен,бүгенге дәрестәбезсезнең беләнчиттәнторып музейга экскусия оештырырбыз.
Берничәэшетурындабезгәэкскурсоводларсөйләр, әиндекалганнарынкомпьютерда слайдларформасында карапүтәрбез.
( Укучыларныңигътибарыэпиграфка юнәлтелә. Барысыбергәукыйлар).

Әй,адәм… әүвәлмалҗыясың комсызланып,
Аннарыкол буласың шулмалыңа;
Картаясың малыңа сакчыбулып,
Барысындакалдырасың үзеңүлеп.
( Б. Урманче)

Укытучы. Буэпиграфтанәрсәтурындаязылган?
Укучы. Кешебайлык,малҗыярөченгенәяшәргәтиештүгел. Ул рухи байлыккаомтылырга тиеш.Рухибайлык- иңзурхәзинә.( Русчада әйтергәкирәк).
Менәбезмузейгакилептәҗиттек.
Экскурсовод. Бүген монда Бакый күргәзмәсе,
Бүген монда хуҗа Урманче.
Йөрдемолысәнгать дөньясында,
Йөрдемтәмам күңелбулганчы.
(Тактада музей күренеше һәм рәсемнәр)
— Исәнмесез,укучылар. Бубезнеңмузеебыз. Улбикматур,яктыһәмчиста. Музей Щаповурамы,20 нчейорттаурнашкан. Без “ Яңататарпоэзиясенәһәмтатармузыкасынанигезсалучыларкемнәр?” — дипсораганда, “Беренчесе — Тукай, икенчесе — Сәйдәш” — дип җавап бирсәк, инде: “Татарсурәтчелек сәнгатенеңнигез салучысыкем ?” — дигәндә,“ Бакый ага Урманче”, — дип, бүгенхаклы рәвештәәйтәалабыз”. Ул гомере буе тылсымлы сәнгать төрләрен ачкан. Бакый Урманчеүзенең табигать биргән сәләте, тырыш хезмәте һәм югары белеме белән меңнән артык график эш, 300 гә якын картина, 100 дән артык скульптура иҗат иткән.
Музейберничәбүлмәдәнтора.Менәмондааныңтормышюлыкүрсәтелә.Менәмондааныңкартиналары.Мондасыннары.Әмондаграфикэшләре.
Б.Урманченыңиңзуркартинасы“ Татрстан” дипатала. Улөчполотнодан тора.
Берсендәборынгыһәйкәлләрһәм Болгариленеңбашкаласы тасвирлана. ИкенчесендәправославиемонастыребеләнЗөятасвирлана.Үзәкполотнода- “ Сөембикәманарасы беләнКазан.
1 нче укучы. Бу КолГалипортреты.“ Йосыф- Зөләйха”поэмасыныңавторы. Портретныязуөчен рәссам поэманыңэчтәлегенөйрәнә.Нәтиҗәдәбайшагыйрьпортретытуа.
2 нче укучы.Бу — Сөембикәобразы.БакыйУрманчебуобразны,хатын — кызларныясаргабикяраткан. Аларныкызганган,яклаган.Бусынюкәагачыннанясалган. Сәнгатьнең бу төре нәкыш дип атала.
3 нче укучы. Бакый Урманче үзенең һәр яңа эшен шигырь юллары белән башлый торган булган:
Күңел багладым эшем уңасына,
Тәвәккәл иттем Кодрәт Иясенә.
Өметем камил, ышанычым нык
Бу фәкыйрьгә бәхет иңәсенә.
Ул портретларны буяу юлы һәм график юлы белән язган (сызыклар ярдәмендә).Экранда үзенең автопортретын күрәсез.
Күренекле, зыялы кешеләребез һәрвакытмузейга килеп, әсәрләре белән танышып, бөек рәссамны искә алалар.
Укытучы. Рәхмәт, балалар. Хәзертанышуыбызны дәвамитеп, компьютерда слайдларкарапүтәрбез.( Комментирийясапбарам).
1. РәсемдәКазандагыБ.Урманчемузеен күрәсез.Ул Казанда, Щапов урамында, 20 нче йортта урнашкан.
2. Б. Урманчевестибюле.
3. Б.Урманчемузеендаскульптуразалы.
4.Б.Урманчемузеенданәкыш залы.
5. Музейдаэтнографиккүренешләр.
6.” Печәнбазары”картинасы.
7. Г. Казанцева , җырчы
8. “ Сепараторянында”.
9. КырлайдаТукайныңмемориальмузее. — 10. Мәрҗани.
11. Г.Ибрагимов, язучы. Агач.
12. М.Гафури.
13.С. Сәйдәшев.
14.Ф.Әмирхан.
15. Ф. Әхмәтова-Урманче.( Б.Урманченың хатыны).
16.Бакый Урманче үзенең автопортретын да ясаган. Ул портретларны буяу һәм график юл белән ясаган.
Графика — буяусыз, сызыклар һәм штрихлар белән генә рәсем ясау дигән сүз.
17. Г.Тукай һәйкәле(бронзадан эшләнгән)
18.Г.Тукай бюсты (бронзобетон)
19. Ш.Мәрҗани (гипс)
20. Дәрдемәнд (мәрмәрдән эшләнгән ярымфигура)
Бу сыннар Б.Урманче музеенда саклана.
21. Шәмаил (экранга шәмаилләр турында язу чыга). Мөселман динен тотучыларда изге дип саналган урыннарның рәсеме төшерелә, матурлап догалар языла һәм стенага элү өчен рамга куела( русча да әйтергә кирәк).Менә бу “ Туган тел” җырының шәмаиле. Җырның бер куплеты тыңлана, балалар кушылып җырлый алалар.
22. Бакый Урманченың китапханәсе дә бай булган. Анда меңләгән китап саклана.
Укытучы.Укучылар, сезгәмузей ошадымы?
- Музейныңадресыничек?
-Иң зуркартинасыничекатала?
— Кемнәрнеңсыннарынясаган?(Г.Тукай, Н.Исәнбәт,Ф. Әмирхан, Дәрдемәнд, Г. Ибрагимов, М.Җәлил, Г. Камалның).
IV. Теманы ныгыту.
Укытучы. Хәзер без сезнең белән диалоглар төзербез. Парлап эшлиләр.Диалоглар төзиләр.
Укытучы.Б.Урманчебит әлеҗырларгадабикяраткан. “ Әгәр рәссам булмасам, мин җырчы булыр идем” — дигән Б. Урманче.Аныңяратканҗырлары“ОнчыФәхри”, “Искекараурман”, “ Тәфтиләү”булган.Минсезгә“ОнчыФәхри”җырытурындасөйләрмен,аннансоңбезанытыңларбыз.
Бу җырны көчлетавышыбеләнБ.Урманчеаеручаяратыпҗырлыйторган булган.Ш.Камалның50яшь тулуюбилеендашулҗырныҗырлап,халыкны гаҗәпләндергән.“ МучникФехри”-традиционнаяисторическаяпесняоблагородных торговцах,возившиххлеб,муку,зерно,печёныесладостии т.днавсюСибирьи ярмаркиИрбита.Этобыло любимойпесней Б.Урманче демонстрировавшаяглубинудыхания,ширинудиапазона, красивыйтембрголосаиисполнительскоеобаяниехудожника. Җырнытыңлыйбыз.
Сораулар:
1.Сезгәҗырошадымы?2.Яратканҗырларын әйтегез. 3. Тыңлаганҗырничекатала?4.Улнәрсәтурында?
V. Шигырьләр уку.
Укытучы.Б.Урманче бит әлешигырьләрдәязган.
-Б. Урманче,сезсоңшигырьләрдәязасызмы дигәч,беринтервьюсында,минем шигырьләремкүп,тикмин аларныүземөченгенәязаидем,- дип җавап биргән. Минсезгә үткәндәрестәтеләгәнукучыларга бер шигыренятлапкилергәкушканидем.Әйдәгезаларнытыңлапкитик.(Укучылар сөйлиләр).
Укытучы. Рәхмәт, укучылар. Шигырьләрнебик матур, сәнгатьле итеп сөйләдегез. Миңа бик ошады.
VI. Нәтиҗә ясау. Йомгаклау.
— Укучылар, без бүген дәрестә нинди зур шәхес турында сөйләштек?
— Улкембулган?
— Б.Урманче нәрсәләр иҗат иткән?
— Б. Урманченың тууына быел ничә ел булды?
Укучылар, безбүгенгедәрестәчиттәнторыпБ.Урманчемузеенаэкскурсиягәбардык. Аныңкартиналары,сыннарыбеләнтаныштык. Шигырьләрен укыдык, яратканҗырларытурындасөйләшеп, аларны тыңлап үттек. Без сезнең белән үзебезнең иҗади эшләребездән күргәзмә оештырдык. Сезнең арада да бик матур итеп рәсем ясаучылар бар. Бәлки кайберләрегез киләчәктә рәссам, скульптор да булып китәр.
— — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — Сезнеңбелемнәрегезнетикшерүөченминсезгә тест әзерләдем.
Шуларгакарапбилгеләркуярмын.
1. Б. Урманче ничәнче елдатуган?
а)1890 в)1897
б)1894 г)1900
— 2. Кайсырайондатуган?
а) Буа в)Алексеевск
б) Чистай г) Аксубай
— 3. Иңзуркартинасыничекатала?
а) “Сабантуй” в)”Семипалатинск”
б) “Татарстан” г)”Башкортйорты”
4. Б.Урманчемузеекайсы урамда урнашкан?
а)Г.Тукай в)М.Җәлил
б)Щапов г) А.Пушкин
5. Хатынының исеменичек?
а) Мөршидә в) Флора
б) Фәридә г)Зөһрә
6. Ничәмалаебулган?
а) 1 в)3
б) 2 г) 4
7.Яратканҗырлары.
а) “Тугантел” в)”Тәфтилләү”
б) “ОнчыФәхри” г)”Искекараурман”
8.Кайдахезмәт итә?
а)Казахстанда в)Донбасста
б)Уралда д)Тамбовта
9.НичәнчеелдаКазангакайта?
а)1950 в)1956
б)1954 г)1958
10. Бакый Урманче мезее Казанда ничәнче елда ачыла?
а) 1998 в)2000
б)1999 г) 2001
11. Ничәяшендәвафатбула?
а)90 в)93
б)94 г)92
12. Ничәнче елда Зур Кызыл урамындамәшһүр сынчының бронза һәөкәле куела?
а) 1996 в)1998
б) 1997 г) 1999
13. Бакый Урманче ничә нәкыш картинасы иҗат итә?
а) 100 гә якын в) 300 гә якын
б) 200 гәякын г) 400 гә якын
14. Күпме скульптура әсәре иҗат итә?
а) 50 дән артык в) 200 дән артык
б) 100 дән артык г) 300 дән артык
VII. Өй эше.
Б.Урманчемузеенабарутурындамонологиксөйләмтөзергә.

— — —
Файлы: Бакый Урманче — җырлы, моңлы, шигъриятле, озын гомер юлы үткән шәхес..docx
Размер файла: 24517 байт.