Автор конспекта:
Автор(ы): — Бадгиева Э.Д., Баянова А.М.

Место работы, должность: — МОУ «СОШ №31″, учитель татарского языка и литературы начальных классов

Регион: — Республика Татарстан

Характеристики урока (занятия) Уровень образования: — начальное общее образование

Целевая аудитория: — Учитель (преподаватель)

Класс(ы): — 1 класс

Предмет(ы): — Родной язык

Цель урока: — — Мәктәп музей фондын татар теле дәресләрендә балаларда белем алуга кызыксыну уяту һәм милләтпәрвәр шәхес тәрбияләү максатыннан актив куллану. Бурычлар: — Кыскача әлифба тарихы, төрле милләт әлифбалары белән таныштыру. — Әнигә булышу темасына караган лексиканы камилләштерү. — Төрле милләт укучыларыннан туган телләрендә шигырьләр сөйләтү аша милләтләренә хөрмәт, мәхәббәт хисләре тәрбияләү.

Тип урока: — Комбинированный урок

Используемое оборудование: — музей фондыннантемага кагылышлы материаллар,
башкорт, чуваш, украин, татар, рус әлифбалары, шул ук милләт киемнәре, Татарстан картасы,“ Әнием минем” җыры белән диск.
—

Краткое описание: — Урок приурочен к Дню родного языка. На уроке использованы экспозиции школьного музея об истории Алифбы — буквари разных народов.

Дәрес барышы:
1. Оештыру өлеше.
- Исәнмесез. Здравствуйте, сегодняна уроке татарского языка присутствуют не только учащиеся татарского класса, но и дети разных национальностей- девочка- башкирка,украинка, чувашка, русская. Всех нас объединяет то, что мы ученики и то, что живем в Республике Татарстан, где государственным являются два языка — русский и татарский. Поэтомуурок мы проведем на двух языках.

2. Актуальләштерү. Беренче белем алу китабы турында әңгәмә кору.
- Без сезнең белән күп кенә хәрефләр өйрәндек. Хәрефләрне ни өчен белергә кирәк? ( балаларның җаваплары)
Укытучы йомгаклап:
- Хәрефләр белү- балалар алдында зур юллар ача. Укырга өйрәнгәч, балаларалдында китап уку мөмкинлеге ачыла. Китап аша теләгән өлкәдә сез белем ала аласыз.
- Кеше тормышында иң беренче китап- нинди китап?
- Әлифба.
- Әлифба – баланың беренче уку китабы. Мәктәп бусагасын атлап кергәч тә ул туган телебез хәзинәсен шушы китап ярдәмендә өйрәнә башлый. Үсеп җиткәч, нинди һөнәргә ия булса да- эшчеме ул, игенчеме, укытучымы, яки табибмы, инженермы, космонавтмы- беркем дә балачакта бу китапны читләтеп уза алмый.
- Әлифба- это Букварь- самая первая книга в жизни любого человека.
— 3. Беренче әлифбалар турында тарихи мәгълүмат бирү.
-Бүген дәресебезгә 7 нче сыйныф укучылары килде, сез аларны таныйсызмы? Әйе, Алия һәм Карина- музей активистлары, без аларны мәктәпмузеена экскурсиягә баргач очратканыбыз бар. Алар безгә музей экспонатлары һәм үзләренең экспедицияләргә яратып йөрүләре турында сөйләгәннәре бар. Ә бүген алар бездә кунакта.Алар безгә музейда булган мәгълумәтләрдән чыгып әлифба тарихы турында сөйлиячәкләр, игътибар белән тыңлагыз.
— Музей активистларына сүз бирелә:

Беренче укучы:
- Мәктәп музеебыз Әлифба китабының кыскача тарихы белән танышу мөмкинлеген бирә. Беренче басма русча Әлифба 1574 елда ( бу сан тактага языла) дөнья күрә. Беренче татар әлифбасы 1778 нче елда басылып чыга ( бу сан тактага языла), ул- русча- татарча була. Димәк,рус балаларын татар теленә өйрәтер өчен барлыкка килгән. Аның авторы- Сәгыйть Хәлфин була. Ә хәзерге әлифбаның авторлары Рәмзия Вәлитова һәм Сәләй Вәгыйзов озак еллар буе Арча педагогия көллиятендә укыталар. Алар авторлыгында беренче әлифба дөньяга 1965нче елда ( бу сан тактага языла) чыккан. Сезнең кулыгызда шул әлифбаның 35нче басмасы.
— Икенче укучы:
- В нашем музее можно познакомиться с историей Әлифбы.
Первая Әлифба была напечатана в 1778 году. Это была книга на русско- татарском языке и была предназначена для обучения русских татарскому языку. Видите уже 230 лет назад русские хотели бы изучать татарский язык. Автором этой Әлифбы был Сагит Хальфин. А авторами современной Әлифбы являются Рамзия Валитова и Салей Вагизов. Впервые она была напечатана в 1965 году. А это- ее 35ое издание.
Укытучы:
Давайте поблагодарим ребят за выступление. ( 7 нче сыйныф укучылары чыгып китә). Алия и Карина принесли с собой музейные экспонаты- это Буквари на разных языках.
— 4. Төрле телләрдә балаларның чыгышлары.
Укытучы:
- Ә хәзер музей фондында саклана торган төрле милләт әлифбалары белән танышыйк. Аерма юк, татармы, русмы, әллә чуваш яки башка милләт баласымы – белем алар өчен әлифбадан башлана. Безнең арада төрле милләт балалары укый. Бүген алар бездә кунакта, үз туган телләрендә шигырьләр ятлап килгәннәр. Аларга сүз бирик.
— а) Чуваш кызы Яругина Арина милли киемнән чыгыш ясый, кулында чуваш әлифбасы.
Әпир маттур ачасем
Куллен шкула sуретпер
Вулатпар та sыратпар
Тусла пуранатпар.
Чуваш әлифбасына игътибар юнәлтелә.
- Это букварь на чувашском языке. Арина одела чувашский национальный костюм, рассказала стихотворение на родном чувашском языке. О чем это стихотворение, Арина.
- Это стихотворение об учениках, которые стараются хорошо учиться.
— ә) Башкорт кызы Таһирова Милана милли киемнән чыгыш ясый, кулында башкорт әлифбасы.
Осраган һәр кешегә
Әсәйем дә: “Һаумы!”- ти,
Атайым да: “Һаумы!”- ти,
Апайым да: “Һаумы!”- ти.
— Башкорт әлифбасына, милли киемгә игътибар юнәлтелә. Шигырь нинди телдә һәм нәрсә турында икәне әйтелә.
— б) Украин кызы Баранова Аня милли киемнән чыгыш ясый, кулында украин әлифбасы.
Украiна-
рiдний край!
Поле. Рiчка.
Синiй гай.
Любо стежкою iти.
Тут живемоя i ти.
— Украин әлифбасына, милли киемгә игътибар юнәлтелә. Шигырь нинди телдә һәм нәрсә турында икәне әйтелә.
— в) Рус кызы Губернаторова Ирина милли киемнән чыгыш ясый, кулында рус әлифбасы.
Кто захочет сам читать
Станет буквы изучать,
А от этого порога –
К знаниям ведет дорога…
Вам чудесные края
Откроет путь от «А» до «Я»!
Рус әлифбасына, милли киемгә игътибар юнәлтелә.
— г) Үзбәк малае Рахманов Мөхәммәт милли киемнән чыгыш ясый, кулында үзбәк әлифбасы.
Куеш.
Хар дайим булсин куеш,
Хар дайим булсин осман,
Хар дайим булсин онам,
Хар дайим булай мен.
— Үзбәк әлифбасына, милли киемгә игътибар юнәлтелә. Шигырь нинди телдә һәм нәрсә турында икәне әйтелә.
— д) Татар кызы Мотыйгуллина Раминә милли киемнән чыгыш ясый, кулында татар әлифбасы.
Әлифба- тормышта
Беренче баскычым
Син белем дөньясын
Ачучы ачкычым.
Өйрәттең син мине
Хәрефләр тезәргә
Тылсымлы хәрфләр
Әйләнде сүзләргә.
Татар әлифбасына, милли киемгә игътибар юнәлтелә.
— 5. “ Әлифба” музее турында мәгълүмат бирү.
Укытучы:
- Татар әлифбасы тарихын тирәнрәк өйрәнү өчен республикабызда тагын бер музей бар. Казан артында, Арча шәһәрендә, педагогия көллиятендә “ Әлифба” музее бар. Әлеге музей 7 ел эшләп бара. Музейда 1915 елда ук гарәп графикасы белән кулдан язылган әлифба үрнәкләрен күрергә мөмкин. Һәм уникаль коллекция- бөтен дөньядан җыелган төрле халыкларның 300 дән артык әлифбасы. Безнең музей активистлары җәйге каникулда шул музейга барырга җыеналар, анда барып кайтканнан соң әлифба тарихы турындагы белемнәребез тагын да киңәер.
- В городе Арск (картада күрсәтү) есть музей “Әлифба”. Активисты нашего музея планируют в новом году посетить этот музей. Они узнают очень много нового и поделятся с нами своими знаниями.
— 6. Физминут. “ Әнием минем “ җыры яңгырый. Балалар укытучы күрсәткәнтөрле бию хәрәкәтләрен кабатлыйлар.

7. Төрле телләрдә “ ӘНИ” сүзен яздыру һәм әйттерү.
Укытучы:
- Безнең телебез “ Әннә”, “әни” сүзләре белән ачыла. Чөнки дөньяда иң кадерле, иң хөрмәтле кешеләр- әниләр. Айнур, тактага әни сүзен язып күрсәт әле. ( Айнур тактага әни сүзен яза.)
Укытучы: Әнием дип без әниләребезгә яратып иркәләп дәшәбез. Әле тагын әнкәй, әнкәем, инәкәй, нәнәй, анам дип тә әйтәләр.
Кызлар, сез дә үз телегездә кадерле кешеләребезне язып күрсәтегез әле.

Укытучы:
- Дорогие гости,напишите самого дорогого нам человека на родном вам языке.
( Төрле милләт балалары туган телләрендә әни сүзен язып һәм әйтеп күрсәтәләр, барлык балалар кабатлыйлар.)
— ӘНИ
ӘСӘЙ
МАМА
МАМО
ОНА
АННЕ
Дөньядагы иң матур сүзне яза белгәнебезгә без Әлифбага рәхмәтле. Аның белән эшебезне дәвам итәрбез.
8. Сюжетлы рәсемнәр буенча әни турында җөмләләр төзү.
Тактага картина эленә.
- Бу кем, балалар?
- Бу әни.
- Әни нишли?
- Әни өй җыештыра. ( хор белән кабатлана)
- Ә бу кем, балалар?
- Бу- аның баласы.
- Әйдәгез аңа исем кушабыз. Давайте назовем его.
- Марат.
- Марат нишли? Что делает Марат?
- Марат әнисенә булыша. Марат маме помогает. ( хор белән кабатлана)
Шул ук тәртиптә икенче картина буенчасөйләшү. ( Әни ашарга пешерә. Марат аңа булыша. җөмләләре төзелә)
— — 9. Йомгаклау.
Укытучы:
- Укучылар безнең күңелле дәресебез дә бетеп килә. Сезнең белән бу дәрестә күп мәгълумәт тупладык. Төрле милләт әлифбалары белән таныштык, шигырьләр тыңладык, әни сүзенең язылышын төрле телләрдә күрдек. Дәрестә катнашуыгыз өчен сезгә зур рәхмәт.
— На этом наш интересный урок окончен. Материалами нашего школьного музея мы будем пользоваться и на других уроках. Большое спасибо всем, кто подготовил к сегодняшнему уроку стихотворение на родном языке. До свидания. Сау булыгыз.
— —
— — — —